Iedereen heeft een eigen manier van communiceren; een communicatiestijl. Er zijn 5 communicatiestijlen, die ook weer in verband staan met onze ego-positie, waar ik eerder over schreef (“Het innerlijke Kind. Zorg jij er goed voor?“). Je communicatiestijl laat zien hoe jouw ego-toestand zich manifesteert. Het gaat dus over ons gedrag richting anderen. De ego-posities Ouder, Volwassene en Kind helpen je om jouw communicatiestijl te duiden en te begrijpen. Elk van de 5 communicatiestijlen heeft een positieve en een negatieve kant. Dat onderscheid wordt in de praktijk niet zo vaak gebruikt. Het is wel goed om je te realiseren dat het bestaat.

Dit schema geeft de diverse herkenbare eigenschappen en/of karaktertrekken weer van de 5 communicatiestijlen.

Structurerende Ouder (SO)

SO positief

De positief Structurerende Ouder, is een heel waardevol aspect van onszelf. Daarmee stel je grenzen, zonder jezelf of anderen naar beneden te halen. Je bent in de communicatiestijl positief Structurerende Ouder wanneer de ouderlijke aanwijzingen bedoeld zijn voor de bescherming of welzijn van anderen of ter bescherming en welzijn van jezelf.

Je gebruikt je positieve Structurerende Ouder veel bij het opvoeden van kleine kinderen. Die leer je dat ze niet hun vingers in het stopcontact mogen steken. Of dat zij enige afstand moeten bewaren tot het hete gasfornuis of de hete kachel. Je gebruikt ook je positief Structurerende Ouder, als je doorzet om iets af te maken. Als je ergens geen zin in hebt maar het tóch doet, dan heb je je eigen positief Structurerende Ouder ingeschakeld. Hoogstwaarschijnlijk door in een interne dialoog iets te zeggen als: ‘Maak het nou eerst maar af, want af moet het toch! Dan kun je daarna iets gaan doen waar je wél zin in hebt.’ De positief Structurerende Ouder is ook degene die zorgt voor de ontwikkeling van normen en waarden in je werk. Ook waakt deze ego-toestand over jouw professionaliteit.

SO negatief

Dit is degene die altijd moppert, anderen of zichzelf op de kop geeft, zich kritisch uitlaat, anderen of zichzelf afbreekt, geen respect toont voor de ander of voor zichzelf. De ander of de persoon zelf wordt gedenigreerd, vernederd, geminacht en miskend.

De Voedende Ouder (VO)

VO positief

Deze persoon stimuleert en motiveert. ‘Dat doe je hartstikke goed’. De Voedende Ouder laat zien dat de inbreng van de anderen ook goed en nuttig is. Vooral naar de Structurerende Ouder is dat een goede ‘interventie’. Daarmee wordt de Structurerende Ouder als het ware ontwapend. Vanuit je positieve Voedende Ouder blijf je respectvol naar de mopperpot, die daardoor meestal minder reden tot mopperen krijgt.

VO negatief

De benadering van deze persoon heeft een verstikkende werking. Bijvoorbeeld tegen een collega: ‘Kom maar even hier, dan help ik je daar wel bij’, om vervolgens het werk compleet over te nemen. Het betekent ook dat je denkt de ander te moeten redden. Het is het geven van ongevraagde, ongepaste zorg.

De Volwassene (V)

De Volwassene manifesteert zich neutraal, dus niet positief en niet negatief. Hoewel overanalyseren, te veel nadenken ook negatief is.

Aangepaste Kind (AK)

AK positief

De ego-toestand AK positief gebruiken wij dagelijks honderden malen als we ons aanpassen aan de regels van de maatschappij en van onze culturele achtergrond. Zo gebruiken we dagelijks onze tafelmanieren, zijn wij heren (of dames) in het verkeer en betalen we jaarlijks onze belastingaanslag.

AK negatief

De negatieve kanten van het Aangepaste Kind zien we wanneer wij gedrag uit onze kinderjaren herhalen. Dit gedrag past niet meer bij onze volwassen situatie. We stellen ons op als slachtoffer. We maken onszelf afhankelijk. Als klein kind heb ík misschien geleerd dat huilen effectief was om mijn zin te krijgen, wanneer volwassenen zeiden dat ik iets niet mocht. Als ik als volwassene nog steeds huil om mijn zin te krijgen, dan reageer ik vanuit het negatieve Aangepaste Kind. Hierdoor misken ik mijn volwassen mogelijkheid om direct te vragen om wat ik nodig heb. Wij vertonen allemaal regelmatig gedragspatronen vanuit ons negatieve Aangepaste Kind. Een van de doelstellingen van persoonlijke verandering in de Transactionele Analyse is om die achterhaalde patronen uit ons negatieve Aangepaste Kind te vervangen door ander gedrag. Hierbij maken we volledig gebruik van de vijf ego-posities zoals hieronder afgebeeld.

Natuurlijk Kind (NK)

NK positief

Uit deze ego-toestand vloeien creativiteit en spontaniteit voort. Het NK positief komt tot uiting in authentieke emoties (verdriet en boosheid als je pijn gedaan wordt, angst als er gevaar is, blijdschap als je vrolijk bent).

Stel dat ik als kind besloot mij aan mijn ouders aan te passen door nooit te laten merken dat ik boos was. Later in mijn leven heb ik misschien dezelfde strategie gevolgd. Dit kan zonder dat ik mij daarvan bewust ben. Het opkroppen van mijn woede kan dan veroorzaken dat ik bijvoorbeeld depressief of fysiek gespannen wordt. Vervolgens besluit ik, eventueel gedurende een therapie, mijzelf toe te staan mijn woede te uiten. Terwijl ik furieus op een kussen sla, mobiliseer ik eindelijk de ongecensureerde energie vanuit het Natuurlijk Kind die ik jaren heb ingehouden.

Waarschijnlijk zal ik daarna merken dat ik mij prettiger en meer ontspannen voel. Op eenzelfde manier bereiken velen van ons de volwassen leeftijd, terwijl wij onze ongeuite Natuurlijk Kind-gevoelens van verdriet, angst en verlangen naar lichamelijk contact nog met ons meedragen. Als wij deze emoties in een veilige omgeving tot uiting brengen, dan houden wij ons bezig met gedrag vanuit positief Natuurlijk Kind.

NK negatief

Voorbeelden van de negatieve Natuurlijk Kind ego-toestand zijn: boeren in gezelschap, ongeremdheid, sensatie zoeken (bijvoorbeeld met een motor met hoge snelheid over een drukke snelweg rijden).

Theoretisch gesproken hebben we de keuze uit 5 communicatiestijlen. Deze hangen samen met de vijf ego-toestanden van waaruit we gedrag laten zien: SO, VO, V, AK, NK. In de praktijk reageren we vaak volstrekt automatisch, bijvoorbeeld als Structurerende Ouder of als Aangepast Kind. Iedereen heeft wel een bepaalde voorkeur voor een van de vijf ego-toestanden, dat wil zeggen een ego-toestand waar je vrij gemakkelijk in terecht komt. Een ego-toestand waarin je (onbewust) de meeste energie  investeert.

Zelfonderzoek: maak een egogram

Welke van de 5 communicatiestijlen gebruik jij het meest? Een leuke oefening om daar achter te komen is om een egogram van jezelf te maken. Dat ziet eruit als een staafdiagram. Het egogram is een hulpmiddel bij diagnose en verandering. Het gaat uit van het begrip. De verdeling van psychische energie bepaalt welke Ik-toestand overheersend aan zet is. Er is geen algemeen ideaal; bij een bepaalde functie of positie kan een bepaalde verdeling wel gunstiger of ongunstiger zijn. Bijvoorbeeld: een actrice is gediend met veel Kind, een boekhouder met veel Volwassene, en een schoolmeester met veel Ouder. Ook de situatie en omgeving waarin iemand zich bevindt is mede bepalend hoe iemand zich gedraagt en zichzelf ervaart. Een egogram is dus altijd een momentopname. Een boekhouder die carnaval viert, gedraagt zich anders dan dezelfde boekhouder in gesprek met een klant.

Klik hier om een egogram te maken van jezelf. Je kunt het daarnaast ook door een ander voor je laten doen om te vergelijken.

Hanno coacht je graag in effectieve communicatie op de werkvloer. Dat levert doorgaans veel winst op in het contact met elkaar, met externe relaties of klanten. Tijdens een training van Hanno leer je vooral door te doen. Bovenstaande leent zich goed voor het uitspelen van praktijksituaties. Zo kun leren hoe je kunt reageren op de ander en wat dit doet in het contact.